Choroba Hashimoto jest najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy, która w coraz większym stopniu dotyka kobiet. Niedoczynność tarczycy stwierdza się u 1–6% kobiet w wieku od 30 do 50 lat. Nieleczona choroba Hashimoto może powodować problemy z zajściem w ciążę, problemy w jej czasie, a także w codziennym życiu kobiety (zaburzenia miesiączkowania i libido, stany depresyjne). Można jednak cieszyć się życiem – sposobem na to jest prawidłowe leczenie, dieta i aktywność fizyczna.<br>O szczegółach przeczytasz w moim artykule
1. Czym jest niedoczynność tarczycy?
Tarczyca to mały gruczoł w kształcie motyla w przednio–dolnej części szyi, którego zadaniem jest wydzielanie hormonów – trójjodotyroniny (T3), tyroksyny (T4) i kalcytoniny. Hormony tarczycy regulują funkcję większości tkanek organizmu, wpływają na metabolizm i produkcję ciepła (termogenezę). Czynność tarczycy jest kontrolowana przez przysadkę mózgową, uwalniającą hormon tyreotropowy (TSH). TSH zwiększa utlenienie tkanek organizmu, rozpad tłuszczów i wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego, a również pobudza tarczycę do produkcji T3 i T4. Niedoczynność tarczycy jest zaburzeniem, w którym tarczyca produkuje zbyt mało hormonów w stosunku do potrzeb organizmu prowadzącym do uogólnionego spowolnienia procesów metabolicznych.
2. Jakie są przyczyny niedoczynności tarczycy?
Istnieje dużo przyczyn niedoczynności tarczycy, wśród których wymienić należy: zapalenie tarczycy, przyjmowanie niektórych leków, choroby przysadki, napromienianie okolicy szyi, częściowe lub pełne usunięcie tarczycy. Ale najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy jest choroba Hashimoto.
3. Czym jest choroba Hashimoto?
Choroba Hashimoto zwana również zapaleniem tarczycy Hashimoto lub przewlekłym limfocytarnym zapaleniem tarczycy jest chorobą autoimmunologiczną, prowadzącą do uszkadzania struktury i upośledzenia funkcji wewnątrzwydzielniczej tarczycy. U osób z chorobą Hashimoto układ odpornościowy wytwarza przeciwciała, które atakują tarczycę i niszczą jej komórki, a w tarczycy gromadzą się duże ilości białych krwinek (limfocytów), które są częścią układu odpornościowego. Na skutek tego tarczyca ulega uszkodzeniu i nie może wytworzyć wystarczającej ilości hormonów tarczycy.
„Choroba Hashimoto – to choroba o podłożu autoimmunologicznym, wywołana przez własne przeciwciała, w której dochodzi do powstawania nie bolesnego zapalenia w tarczycy, powoli (przez lata) niszczącego tarczycę i prowadzącego do zmniejszenia produkcji hormonów”
4. Jakie są objawy choroby Hashimoto?
Wiele osób z chorobą Hashimoto na początku nie ma żadnych objawów. W miarę postępu choroby mogą pojawić się jeden lub więcej objawów niedoczynności tarczycy, które mogą rozwinąć się w bardziej zaawansowane w ciągu miesięcy lub lat. Pierwszym znakiem jest często powiększenie tarczycy, czyli tzw. wole. Mogą one spowodować obrzęk szyi lub uczucie pełności w gardle. Ale większość ludzi nie ma żadnych objawów, a wole rzadko powodują ból. W miarę postępu choroby mogą pojawić się jeden lub więcej objawów niedoczynności tarczycy, takich jak:
– objawy ogólne – przyrost masy ciała i wahania wagi, zmęczenie, osłabienie, senność, łatwe marznięcie i spowolniona tolerancja wysiłku
– objawy ze strony serca – osłabienie tętna lub niskie tętno (bradykardia), niskie ciśnienie tętnicze
– objawy oddechowe – chrypka, objawy nieżytu, powiększenie języka
– objawy skórne – sucha, zimna, blada skóra, zmniejszona potliwość, suche i łamliwe włosy
– objawy ze strony układu pokarmowego – przewlekłe zaparcie
– objawy ruchowe – zmniejszenie siły mięśniowej, bóle mięśniowe, obrzęk stawów
– zmiany w układzie rozrodczym – zaburzenia miesiączkowania, niepłodność i poronienia u kobiet, zaburzenia wzwodu u mężczyzn, osłabienie libido
– zmiany psychiczne – zaburzenia pamięci, niestabilność emocjonalna, depresja
Niekiedy objawy choroby Hashimoto są niespecyficzne – mogą występować stany obniżonego nastroju lub depresja. W takich przypadkach (tzw. subkliniczna niedoczynność tarczycy) diagnostyka niedoczynności tarczycy jest WyzwAniem – choroba Hashimoto może być wykryta tylko na podstawie rutynowych badań przesiewowych czynności tarczycy.
5. U kogo może się rozwinąć choroba Hashimoto?
Kobiety chorują na chorobę Hashimoto 4-10 razy częściej, niż mężczyźni – za główną przyczynę uznaje się częściową inaktywację jednego z chromosomów X, co prowadzi do niewystarczającej tolerancji immunologicznej ekspresji antygenów. Chociaż choroba może wystąpić u młodych kobiet, częściej rozwija się ona u kobiet w wieku od 30 do 50 lat. Szansa na rozwój choroby Hashimoto wzrasta, jeśli chorują na nią inni członkowie rodziny. Bardziej prawdopodobne jest wystąpienie choroby Hashimoto u osób z innymi chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak cukrzyca typu 1, celiakia, autoimmunologiczne zapalenia jelita cienkiego, toczeń, reumatoidalne zapalenie stawów.
6. Jakie badania pozwolą na wykrycie choroby Hashimoto?
W celu rozpoznania choroby Hashimoto konieczne jest wykonanie badań hormonów tarczycy:
– badanie stężenia TSH – wysoki poziom TSH jest oznaką niedoczynności tarczycy, a niskie stężenie TSH oznacza nadczynność tarczycy. Kiedy zaczynają się zaburzenia tarczycy, przysadka produkuje więcej TSH, żeby „uruchomić” tarczycę, natomiast w nadczynności tarczycy występuje spadek poziomu TSH poniżej normy.
– badanie stężenia tyroksyny (T4) przy wysokim poziomie TSH. W niedoczynności tarczycy poziom T4 jest zmniejszony, na skutek tzw. ujemnego sprzężenia zwrotnego: podwyższone stężenie hormonów tarczycy powoduje zmniejszenie uwalniania TSH przez przysadkę, a niedobór hormonów tarczycy stymuluje produkcję TSH. Jeżeli wysokiemu poziomowi TSH towarzyszy obniżone stężenie T4, rozpoznaje się pierwotna niedoczynność tarczycy.
– test na przeciwciała. To badanie krwi wykazuje obecność przeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) lub przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG): podwyższone stężenie przeciwciał jest charakterystyczne dla choroby Hashimoto.
W diagnostyce choroby Hashimoto lekarz analizuje wspólnie objawy niedoczynności tarczycy, stężenie TSH (wysoki/niski TSH) i hormonów tarczycy (T4), stężenie przeciwciał przeciwtarczycowych (anty-TPO, anty-TG), a w razie potrzeby – wyniki USG, które wykazują niejednorodny miąższ, a w fazie zaawansowanej – zmniejszenie objętości tarczycy.
7. Jak wpływa choroba Hashimoto na zajście w ciąże?
Niedoczynność tarczycy może uniemożliwić uwolnienie komórki jajowej z jajnika. Na skutek tych zaburzeń owulacji, u kobiet z chorobą Hashimoto może dojść do nieregularnego przebiegu cyklu miesiączkowego lub spadku libido, co negatywnie wpływa na zajście w ciąże. Ale zajście w ciążę przy chorobie Hashimoto jest możliwe, zwłaszcza jeżeli kobieta z niedoczynnością tarczycy otrzymuje leczenie, przyjmując regularnie brakujący hormon tarczycy, w ścisłej konsultacji z lekarzem.
Lekarz specjalista może ustalić najlepszy termin zajścia w ciążę w zależności od nasilenia objawów choroby Hashimoto. Lekarz również skieruje kobietę na niezbędne badania hormonów tarczycy – zwykle wysokie stężenie TSH przed planowaną ciążą należy obniżyć do <2,0–2,5 mIU/l. W razie stwierdzenia ciąży u kobiety z niedoczynnością tarczycy należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, który skoryguje dawkę lewotyroksyny. Jeżeli objawy niedoczynności tarczycy wystąpiły w okresie ciąży, również należy się zgłosić jak najszybciej do lekarza, który będzie dążył do jak najszybszego wyrównania czynności tarczycy.
8. Co się dzieje w ciąży z hormonami tarczycy?
Hormony tarczycy mają kluczowe znaczenie dla prawidłowego rozwoju mózgu i układu nerwowego dziecka. W pierwszych 3 miesiącach ciąży rozwój płodu zależy od hormonów tarczycy, które pochodzą z łożyska. Około 12.-15. tygodnia ciąży tarczyca płodu zaczyna działać samodzielnie, ale aż do 18.-20. tygodnia nie wytwarza ona wystarczającej ilości tych hormonów. Ze względu na zmiany poziomu hormonów (na przykład poziom TSH zwykle się obniża, a T4 wzrasta w 1 trymestrze, natomiast w 2 trymestrze sytuacja może wyglądać przeciwnie), problemy z tarczycą mogą być trudne do zdiagnozowania w ciąży. U zdrowych kobiet w czasie ciąży tarczyca nieznacznie się powiększa, ale nie na tyle, żeby lekarz mógł to zdiagnozować podczas badania fizykalnego. Dlatego zdrowym kobietom przed planowaną ciążą też zaleca się wykonać badania w kierunku niedoczynności tarczycy.
Nieleczona niedoczynność tarczycy w ciąży ma niekorzystny wpływ zarówno na rozwój płodu, jak i na dalszy rozwój dziecka. Dzieci kobiet z nieleczoną niedoczynnością tarczycy mogą urodzić się wcześniej, z niską wagą, oraz mieć obniżoną sprawność umysłową. Natomiast u dzieci kobiet, które otrzymywały prawidłowe leczenie choroby Hashimoto w okresie ciąży, nie wykazano żadnych zaburzeń rozwojowych.
9. Jak leczyć chorobę Hashimoto?
Obecnie nie istnieje przyczynowego leczenia choroby Hashimoto. Aktualne zalecenia koncentrują się na leczeniu substytucyjnym, którego podstawą jest uzupełnienie niedoboru T4. Lewotyroksyna, czyli tyroksyna produkowana syntetycznie, ma takie samo działanie jak analogiczny hormon tarczycy. Dawka lewotyroksyny zależy od wieku, płci, etiologii oraz zachowanej funkcji tarczycy. Hormon tarczycy działa w organizmie bardzo wolno, więc od początku leczenia do ustąpienia objawów może upłynąć kilka miesięcy. Początkowo mogą być zalecane kontrole poziomu TSH co około 6-12 tygodni, ale gdy poziom TSH się ustabilizuje, mogą one być prowadzone co ok. 6-12 miesięcy. Lewotyroksyne należy przyjmować regularnie, u większości pacjentów leczenie trwa całe życie. Regularne jej przyjmowanie prowadzi do normalizacji stężenia TSH, zmniejszenia zapalenia tarczycy i ustąpienia objawów choroby Hashimoto.
10. Co jest ważne w leczeniu choroby Hashimoto?
Chociaż przyjmowanie lewotyroksyny stanowi najważniejszy proces leczenia, niezmiernie ważna jest odpowiednia dieta i zdrowy tryb życia. Pamiętajcie, że niedobór tyroksyny obniża podstawową przemianę materii (PPM), więc nic dziwnego, że osoby z chorobą Hashimoto nie potrafią schudnąć mimo trzymania zdrowej diety i treningów. Żeby skutecznie zacząć chudnąć, potrzebują one odpowiednio dobranej diety, uzupełniającej niedobory składników, które warunkują prawidłową produkcję hormonów tarczycy. Więcej informacji o zasadach prawidłowego funkcjonowania tarczycy, interpretacji badań tarczycy, prawidłowej diecie i suplementacji w chorobie Hashimoto możecie otrzymać, korzystając się z programu Twoja Tarczyca.
11. Jaka dieta będzie optymalna w chorobie Hashimoto?
Podstawowe zalecenia w chorobie Hashimoto to dobór produktów o działaniu przeciwzapalnym z eliminacją potencjalnych antygenów pokarmowych. Zaleca się zwiększona podaż białka pełnowartościowego oraz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, stosowanie węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym, wzbogacenie diety w żelazo, selen i cynk, których niedobór zaburza prawidłowe funkcjonowanie tarczycy. Przykładem prawidłowej diety może być e-book Przepisy Hashimoto mojego autorstwa, w którym przeczytacie wszystko na temat doboru odpowiednich składników diety w niedoczynności tarczycy.
"Odpowiednia dieta, choć nie zastąpi działania leków [w niedoczynności tarczycy], może przyczynić się do poprawy funkcjonowania organizmu”
Optymalna dieta w chorobie Hashimoto to zawsze dieta spersonalizowana, dlatego że aktywność tarczycy zależy od ilości spożywanego pokarmu, i jeżeli ograniczamy ją w celu zmniejszenia wagi, aktywność tarczycy spada. PPM wylicza się indywidualnie dla każdej osoby, a w niedoczynności tarczycy dochodzi do zmniejszenia tego wskaźnika. Polecam moją dietę spersonalizowaną – dieta personalna by Anka Dziedzic, uwzględniającą indywidualne zapotrzebowanie na niezbędne składniki w chorobie Hashimoto. Na pewno pozytywnie wpłynie ona na stan tarczycy, a jednocześnie pomoże schudnąć.
Należy pamiętać, że oprócz diety w niedoczynności tarczycy zaleca się także regularną aktywność fizyczną, którą to łatwo rozpocząć czy utrzymać korzystając z ćwiczeń czy WyzwAń (gotowych programów treningowych) dostępnych na mojej Platformie Treningowej Online „FitAnka.pl”. Regularne uprawianie sportu korzystnie wpływa na zwiększenie tempa przemiany materii, co przy niedoczynności tarczycy ma szczególne znaczenie.
